Sıkça Sorulan Sorular

ABA (Applied Behavior Analysis) nedir?

ABA’nın açılımı  Applied Behavioral Analysis, Türkce karsılığı UDA ya da açık ismi Uygulamalı Davranış Analizi’ dir. Bazı profesyoneller bizim gibi orjinal ismi olan ABA (ey-bi-ey) ‘i kullanırken, bazı profesyoneller Türkçe karşılığı olan UDA’yı kullanmayı tercih etmektedirler. Fakat ABA ve UDA aynı yaklaşımdır.

ABA (Applied Behavior Analysis) yeni bir yaklaşım mı?

Hayır, ABA’nın 70-80 yıla dayanan bir geçmişi var. ABD’de son 20-30 senedir sadece otizmli çocuklarla birlikte gündeme gelip popülerlik kazanmıştır. 1913 yılında John Watson ile başlamıştır. Daha sonra Skinner’ın yaptığı bilimsel araştırmalar sonucunda davranışın öncesinde ve/veya sonrasında olan durumların davranışı nasıl etkilediği görülmüştür. Pekiştireç, ipucu, şekillendirme, silikleştirme, v.s. olmak üzere davranış ilkeleri geliştirilmiştir. 1960’larda Lovaas, bu Davranış Analizi prensiplerini kullanarak öğretim müfredatı ve öğretme teknikleri geliştirmiştir.

ABA (Applied Behavior Analysis) ve Lovaas Tekniği aynı şey mi?

Hayır. ABA davranışçı yaklaşıma dayalı bir disiplin. Bu disiplininde bazı ilkeleri var. Bu ilkelere dayalı öğretim yöntemleri var. Bu öğretim yöntemlerinden oluşan sistemler var. Lovaas tekniği de bu sistemlerden sadece bir tanesi. Yani kısaca ABA birçok ilke ve öğretim yöntemini kapsayan bir disiplin. Bu yüzden ABA ya da Lovaas Tekniği’ni eş anlamlı olarak kullanmak doğru olmaz.

Lovaas Tekniği nasıl bir teknik?

Lovaas Tekniği, Discrete Trial Training (DTT), Ayrık Deneme Öğretimi (ADÖ) yada Erken Yoğun Davranışsal Eğitim olarak da bilinmektedir. Ayrık Deneme Öğretimleri, ABA ilkelerine dayalı bir tekniktir.

Lovaas Programı gelişimsel geriliği olan ve/veya otizmli çocuklar için terapi olarak Ivar Lovaas tarafından California Üniversitesinde geliştirilmiştir. Lovaas, ayrık denemeleri göz kontağı kurmak gibi çok basit becerilerden sosyal beceri, lisan gibi çok karmaşık becerileri kapsayan geniş bir yelpazeyi kapsayan becerileri gelişimsel geriliği olan çocuklara öğretmek için kullanmıştır.

Lovaas, 40 otizmli çocuk üzerinde yaptığı araştırmanın sonucunda haftada 30-40 saat DTT alan çocukların %80’inin normal yaşıtlarıyla akademik eğitim alabilecek düzeye geldiğini gözlemlemiştir.İdeal program çocuğun 2-3 yaşında başladığı ve ailelerinde terapistlerin kullandığı aynı teknikleri sürekli olarak kullanmasıyla başlar.

İlk aşamada;

*Özbakım becerileri ve alıcı dil

*Sözel ve motor imitasyon

*Yaşa uygun oynama becerilerine odaklanılır.

İkinci aşamada;

*İfade edici dil

*İnteraktif oyun becerilerine odaklanılır

Üçüncü aşamada;

*Akademik beceriler

*Sosyal beceriler

*Sebep-sonuç ilişkileri

*Gözlemle öğrenim becerileri üzerine çalışılır.

Çocuğum 2-3 yaşında değil ise ABA (Applied Behavior Analysis) programı uygulayamaz mıyım?

Tabii ki uygulayabilirsiniz. Bu programda herhangi bir yaş limiti yok. Sadece ne kadar erken başlanırsa göreceğiniz gelişim o kadar daha fazla olacaktır.

Çocuğumun davranış problemleri var. Ona da ABA (Applied Behavior Analysis) yardımcı olur mu?

Tabii ki olur. Davranış problemleri gösteren çocuklara ABA’nın Fonksiyonel Davranış Analizi (FBA-Functional Behavior Analysis) yöntemi kullanılarak davranış sebepleri bulunur. İstenmeyen davranışı olumlu bir davranışla değiştirmek üzere stratejiler geliştirip yine ABA disiplininin tekniklerini kullanarak terapilere başlayabiliriz.

Çocuğumun sadece sosyal becerileri zayıf. Akademik olarak çok iyi. Ona nasıl bir ABA (Applied Behavior Analysis) tekniği faydalı olur?

Böyle çocuklarımız için ABA disiplininin Doğal Ortamda Öğretim ( NET) tekniğini kullanıyoruz.

ABA (Applied Behavior Analysis) otizmi iyileştiriyor mu?

ABA’yı bir tedavi yöntemi olarak değil, bir uygulama yöntemi olarak düşünmelisiniz. ABA tekniklerini kullanarak, çocuğunuza gerekli becerileri daha etkin bir yöntemle öğreterek, davranış problemlerini düzelterek, çocuğunuzun yaşam kalitesini yükseltmeyi amaçlıyoruz. ABA diğer terapi ve alternatif tedavi yöntemleriyle birlikte kullanılabilir. Çünkü ABA alternatif bir yaklaşım değil, diğer terapilerin de içinde bulunduğu bir ekibin parçasıdır.

ABA (Applied Behavior Analysis) sadece otizmli çocuklarda mı kullanılıyor?

Hayır.  ABA, otizm dışında ;

Down Sendromu

Zihinsel Engelli

Asperger Sendromu

Davranış Bozukluğu

Rett Sendromu

Gelişim geriliği

olan çocuklarda da kullanılan bir tekniktir.

ABA (Applied Behavior Analysis), çocukları robotlaştırıyor mu?

Kesinlikle hayır. ABA, planlı ve sistematik olarak uygulanan bir teknik olduğu için görünüşte, çocukları robotlaştırıyor gibi yanlış bir ön yargıya sebep oluyor. ABA uygularken, sistematik başlayan seanslarımız, çocuk beceriyi kazandıktan sonra diğer kişilere ve çevrelere genellenip doğallaştırılıyor. Günlük hayattan örnek vermek gerekirse yabancı dil öğrenmek güzel bir örnek olacaktır. Eğer kendi deneyimlerinizi hatırlayacak olursanız:

*yeni kelimeleri ve cümle kalıplarını günlerce birebir ezberlediniz

*hatırlayamadığınızda öğretmeninizden gelen ipuçları size yardımcı oldu

*doğru cevabı verdiğinizde gelen “aferin’le ya da aldığınız yüksek notlarla motive oldunuz.

*İlk kez bir ingilizle karşılaştığınızda biraz tutuk, bildiğiniz kalıp cümlelerle konuşmaya başladınız

*Zaman içinde kalıp bilgileriniz size daha doğal, kendi cümlelerinizi kurmanıza alt yapı sağladı.

Eminiz ki hiçbiriniz yeterli deneyim kazandıktan sonra hala kalıp cümleler ile konuşmuyorsunuz. Çünkü sistematik olarak öğrendiğiniz bilgileri, zaman içinde diğer kişi ve çevrelerde genelleyerek doğallaştırdınız, zenginleştirdiniz. Bizim de ABA uygularken uyguladığımız yöntem bu.

Kaç saat ABA (Applied Behavior Analysis) yeterli olur?

ABA yaklaşımının en önemli özelliklerinden biri yoğunluğudur. Çünkü yapılan bilimsel araştırmalar gerek yeni bir becerinin kazandırılması, gerekse istenmeyen bir davranışın değiştirilmesi durumlarında sürekliliğin çok kritik olduğunu ortaya koymaktadır.

Kaç saat gerekli olduğuna karar verilirken çocuğun ihtiyacı ve tabii ki ailenin bütçesi de göz önünde bulundurulacak etkenlerdir.

ABA (Applied Behavior Analysis) sadece masa başında yapılan bir terapi mi?

Hayır. ABA’nın DTT ( Ayrık Deneme Eğitimi) yada Lovaas olarak bilinen yöntemi çoğunluğu masa başında geçer. Şu an alanda en çok popüler olan yöntem Lovaas yöntemi olduğu için ailelerin aklında ABA sadece masa başında yapılır gibi yanlış bir fikir oluşuyor. Oysa ABA

•          DTT (Lovaas Yöntemi) Discrete Trial Training

•          NET ( Doğal Ortamda Eğitim) Natural Environment Teaching

•          VB ( Sözel Davranış Eğitimi) Verbal Behavior

•          FBA ( Fonksiyonel Davranış Analizi) Functional Behavioral Analysis

gibi çok değişik yöntemlerin kullanıldığı bir yaklaşımdır. Bu yöntemlerin birçoğu çocuğun günlük yaşamını gerçekleştirdiği mekanlarda (ev, çocuk bahçesi, alışveriş merkezi, v.s.) uygulanabileceği gibi okullarda, kliniklerde, ve eğitim merkezlerinde de uygulanabilmektedir.

Çocuğumuzun hangi seviyede olduğunu tespit etmek için ve bir sonraki hedefleri belirlemek için ABA’ye özel bir değerlendirme yapılıyor mu?

Lovaas programının oluşturulmasında şu an Amerika’da kullanılan ABLLS( Assessment of Basic Language and Learning Skills) değerlendirmesini kullanıyoruz. Bu değerlendirme tüm ana dil ve öğrenme becerilerini  25 alt beceri alanına, her beceri alanına da daha alt becerilere ayırmıştır. Çocuğun tam olarak nerede olduğunu görmek ve bir sonraki hedefi belirlemek için objektif bir değerlendirmedir. Çocuklarımızın ilk ABLLS değerlendirmesi,  Amerika’dan süpervizyonluğumuzu yapan ABA uzmanı Nicky Nükte Altıkulaç tarafından bizzat merkezimizde yapılmaktadır. Ailelerimiz Nükte hanımla düzenli aralıklarla yüz yüze görüşme imkanı da bulacaktır.

Davranış problemleri için, çocuğun davranışı merkezimizdeki gözlem odamızda terapistlerimiz tarafından sistematik olarak gözleniyor. Veriler grafiklere dökülüp davranışın sebepleri konusunda hipotezlere varılıyor. Ve hipotezlere göre stratejiler hazırlanıp uygulanmaya başlanıyor. Terapi süresince alınan veriler tekrar grafiklere dökülüp stratejilerin işe yarayıp yaramadığı görsel olarak inceleniyor.

Çocuğumuzun gelişimini takip edebiliyor muyuz?

ABA yaklaşımının en önemli özelliklerinden biri, tamamen verilere dayalı bir yaklaşım olmasıdır. Yapılan her program, her müdahale yada her değişiklik elimizdeki verilere dayalı olarak yapılmaktadır. Dolayısıyla, çocuğunuzla yapılan her seans süresince terapistlerimiz verilerini günlük formlarına yazmakta ve gün sonunda bunları grafiklere dökmektedirler. Bu veriler düzenli aralıklarla ailelerimize sunulmaktadır.  Bunun  dışında, aileler arzu ettikleri her zaman bu bilgilere ulaşabilirler.

ABA (Applied Behavior Analysis) terapistinde arayacağımız özellikler neler olmalıdır?

Alanda ( Psikoloji, Sosyoloji, Özel Eğitim, Okul Öncesi Öğretmenliği, Çocuk Gelişimi, Pedagoji, v.s.) diploması olan ve ABA eğitimi almış olmasının dışında çocuklarla pozitif iletişim sağlayabilmesi, dakik ve düzenli olması aranacak ekstra özelliklerdendir.

Algı ABA Terapi Merkezi’ndeki tüm ABA terapistleri, Amerika’dan ABA Uzmanı Nicky Nükte Altıkulaç tarafından supervize edilmektedir ve merkezdeki tüm çocuklarımızın değerlendirmesi, programları kendisi tarafından bizzat yapılmaktadır.

ABA (Apllied Behavior Analysis) ‘ya başlamak istiyoruz. Ne yapmamız lazım?

Algı ABA Terapi Merkezini arayarak, merkezimizi görmek, servislerimizi öğrenmek ve bizlerle tanışmak için ilk randevunuzu almanız yeterli

VB MAPP değerlendirmesi hangi yaşlar için kullanılır?

VB MAPP değerlendirmesi 4 yaşındaki normal gelişim gösteren bir çocuğun dil becerilerini gösteremeyen her birey ile uygulanabilir. 4 yaşında normal gelişim gösteren bir çocuğun son derece sofistike dil becerileri olduğunu aklımızda bulunduralım.

VB MAPP otizm dışında gelişim geriliği gösteren diğer çocuklarla da kullanılabilir mi?

VB MAPP klinik teşhise bakmadan dil gelişiminde gerilik gösteren her birey ile kullanılabilir.

VB MAPP ile diğer değerlendirme programlarının arasında ne fark var?

VB MAPP’i diğer yaygın bilinen değerlendirme programlarıyla karşılaştıran iki araştırma var. Esch, LaLonde, & Esch J.W. (2010) tarafindan yapılan bir bilimsel araştırmada 28 farklı otizm değerlendirme programı karşılaştırıldığında, çoğu değerlendirme programının dilin fonksiyonel kullanımından çok sadece düzgün kullanımını değerlendirdiği belirtilmiştir (sayfa 166). Mesela 28 değerlendirme programının 26si öğrencinin mand (istekte bulunmak) becerilerini ölçmemektedir. Bu yazarlar VB -MAPP ‘in dil için bir fonksiyonel analiz içerdiğini ve bir mand değerlendirmesini yaptığını belirtmişlerdir.

Gould, Dixon, Najdowski, Smith, & Tarbox (2011) tarafindan yapılan bir araştırmada içlerinde ABBLS- R, Bayley, Brigance ve VB MAPP in de bulunduğu 30 farklı değerlendirme programı karşılaştırılmıştır. Yazarlar

  1. Anlama,
  2. Çocuk gelişimi,
  3. Davranışların fonksiyonları,
  4. Değerlendirmeden müfredata geçiş
  5. Çocuğun gelişimini zaman içinde takip etme

alanlarında sadece VB MAPP, Brigance, IED-II, VABS -II, ve CIBS-R değerlendirmelerinin bu alanların hepsinden geçtiğini belirtmiştir.

VB MAPP bilimsel araştırmalarda kullanılmış mıdır?

VB MAPP, Journal of Applied Behavior Analysis (JABA), The Analysis of Verbal Behavior Journal (TAVB) gibi yayinlarda yayinlanan bilimsel arastirmalarda kullanilmistir. Ayrıca çeşitli ABA konferanslarında yayinlanan çalışmalarda da kullanılmıştır.

VB MAPP’in güvenilirliği ve gecerliligi ölçülmüş müdür?

VB MAPP’in Miklos, DiPuglia ve Sundberg tarafından yapılan çalışmada %97 oranında güvenilirlik sağladığı görülmüştür. Intaverbal ve sözlü koşullu ayrımlama için geçerlilik Sundberg & Sundberg tarafindan 2011 yılından yapılan araştırma ile ortaya konmuştur.